Mantı, Orta Asya Türkleri ve Osmanlı sultanlarının bize mirası sayılıyor. Halen en meflakkatli yemeklerimizden biri olmasına rağmen, yediden yetmişe yine gözde, yine vazgeçilmez.
Beş yüz yıllık Osmanlı mutfak geleneğinde hamur işleri buharda, suda, yağda ya da fırında pişiriliyormuş. Buharda veya suda pişen yemekler içinde, geçmişi en eskilere dayanan, kuşkusuz mantı. Çin kökenli bir yemek olan mantı, Osta Asya’da 13. yüzyıldan, belki daha öncesinden beri biliniyor. Büyük bir olasılıkla da oradan göç eden Türklerle birlikte Anadolu’ya gelmiş yemeklerden biri.Tüm Orta Asya dillerinde ve Türkçe’de kullandığımız mantı kelimesi, esasen Çince kökenli bir sözcük. Çin-Kore kökenli ”mantou”dan geliyor.
Mantı 15. yüzyıl saray mutfağının baş yemeklerinden biriymiş. Haftanın beş günü Fatih Sultan Mehmed’in sabah sofrası için mantı pişirilirmiş. 1469 yılının muhasebe defterinde adına sıkça rastlanıyor. Mantı 16. yüzyıl saray mutfağı belgelerine göre II. Beyazıt döneminde de pişiriliyormuş. Bu belgelerde mantı, Topkapı Sarayı yemek listesinde, sonbahar yemekleri mönüsü arasında sayılıyor.
Bugün genellikle sade suda ya da et suyunda pişirilen mantı, 15. yüzyılda Osmanlı mutfağında buharda pişiriliyormuş. Mantıya o dönemde kıyma haricinde nohut gibi bakliyatda ekleniyormuş.
Mantı çeşitleri fiimdilerde mantı genel olarak suda haşlanıyor, fırınlanıyor ya da kızartılarak tüketiliyor. Zahmetli kısmı hamuru açma ve katlama aşaması. Ana yemek olarak sofraları süsleyen mantı genel olarak haşlandıktan sonra suyu süzülerek yeniyor. Ancak hafif sulu ya da çorba kıvamında yenen mantı çeşitleri de var. Hemen her çeşidi salçalı, kırmızıbiberli sos ve yoğurta servis ediliyor. Fırında pişirilen çeşitlerine ise sade su veya tavuk suyu ekleniyor. Mantı fırında bir süre pişiyor, tavuk suyu eklendikten sonra tekrar fırına sürülüyor. Mantı biraz suyunu çekince fırından alınıyor. Yine domates sos ve yoğurtla servis yapılıyor.
İç malzeme olarak genellikle kıyma kullanılıyor. Ancak mercimekli, peynirli ve tavuklu iç malzeme de mantı geleneğinde var. Son yıllarda kalorisi yüksek bir besin sanıldığından, genel olarak mantı yemekten kaçınılıyor. Oysa mantıda et grubu (kıyma, mercimek), süt grubu (yoğurt) ve tahıl grubu (un) yiyeceklerin hepsini bir arada tüketmek mümkün olabiliyor. Üstelik üzerine gezdirilen yağ konusunda seçim size kalmış. Mantının sosunu kırmızıbiber ve zeytinyağı ile hazırlayabilirsiniz örneğin. Böylece kalori miktarını bir miktar daha azaltmış olursunuz. Bir de kızartma çeşitlerinden kaçınılırsa, mantı neden sağlıklı, tam bir öğün olmasın?
Kaynakça: Marianna Yerasimos, 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı, Boyut Yayıncılık, İstanbul,
No comments:
Post a Comment